1.1 Stedelijk beheer en milieu
Belangrijke gebeurtenissen
1.1.1 Energietransitie
De energietransitie, de beweging van fossiele brandstof naar duurzame, herwinbare energie is een grote opgave waar de inzet van iedere bewoner en ondernemer nodig is. De gemeente stimuleert en faciliteert op drie thema’s: het stimuleren van opwek van duurzame energie, het verminderen van de energievraag en het verduurzamen van de warmtevraag voor de gebouwde omgeving. De mogelijkheden voor grootschalige opwek van duurzame elektriciteit is weergegeven in de regionale energiestrategie (RES) die samen met de regio Amersfoort en Stedin is opgesteld. In de zomer 2021 is de RES 1.0 vastgesteld. Het verduurzamen van de warmtevraag loopt via twee sporen. Dit is beschreven in de Transitievisie Warmte die in het najaar van 2021 door de raad is vastgesteld. Het ene spoor is de aanpak aardgasvrije wijken, waar per wijk een plan wordt opgesteld om onafhankelijk te worden van aardgas. De eerste wijk waarmee we aan de slag zijn gegaan is Schothorst-zuid, in samenwerking met de corporaties en warmtestem. Hier werken we al een aantal jaar aan het opstellen van een Wijkwarmteplan en het vaststellen door de raad. Het tweede spoor gaat over energiebesparen, een eerste stap op weg naar aardgasvrij ready. In 2021 hebben we samen met allerlei actieve bewonersgroepen, vooruitgang geboekt in de bewustwording en verlaging van de energievraag. Met advies, praktische hulpmiddelen en isolatieacties. En met een breed scala aan inzet van (online) communicatie gericht op bewustwording en concreet handelingsperspectief. Uiteindelijk hebben we in 2021 meer dan de helft van de inwoners bereikt met onze communicatie en concrete hulp, waarvan bijna 1/3 van het aantal huishoudens in deze stad in actie is gekomen om thuis energie te besparen.
1.1.2 Duurzaamheid
Amersfoort werkt samen aan een gezonde toekomstbestendige stad, CO2 neutraal en met zo min mogelijk afval. Als gemeente stimuleren en faciliteren we de inwoners, ondernemers en instellingen. We ondersteunen actieve groepen in de wijken om met elkaar een volgende stap te zetten. Om vaker gebruik te maken van fiets of deelvervoer, om vaker vintage te kopen, om circulair en energieneutraal te bouwen, tuinen te vergroenen en zonnepanelen op het dak te leggen. Zo kan iedereen een steentje bijdragen aan een gezonde en duurzame stad. De gemeente ondersteunt en ontzorgt met informatie, subsidie, huis aan huis gesprekken, praktische hulpmiddelen, inspiratie en tips op Amersfoortduurzaam.nl en Rainproofamersfoort.nl, duurzaam huis lening, toekomstfonds Duurzame Ontwikkeling, webinars en gratis advies via het lokale energieloket.
In 2021 is het aantal dagelijkse bezoekers op Amersfoort duurzaam.nl gegroeid van 146 (2020) naar 219 per dag en komen ze ook vaker terug. Met de online campagnes via de sociale media hebben we via Facebook een gemiddeld bereik van 4339 per bericht (met ca. 100 berichten per jaar). Het bereik van de online advertenties varieert tussen de 29.000 en 85.000. Overige kanalen die we gericht inzetten zijn de SamenDuurzaam pagina in de StadAmersfoort en de nieuwsbrief met 1000 geïnteresseerden in dit eerste jaar. We volgen onze inspanningen en de duurzame groei in de stad met een Dashboard Duurzaamheid.
1.1.4 Milieu
Wij streven naar een afvalloze stad in 2030. Amersfoort wil in 2025 minimaal 70% van het huishoudelijk afval gescheiden inzamelen.
In 2021 zijn diverse nieuwe afvalbeleidsdocumenten opgesteld zoals het Uitwerkingsplan inzamelen grondstoffen in de gestapelde bouw en de revisie van de Afvalstoffenverordening 2021 en bijbehorend Uitvoeringsbesluit 2021. De uitrol van het systeem omgekeerd inzamelen in de laagbouw is nagenoeg afgerond. Er is een focusteam bijplaatsingen gestart. In 2021 is een gedragscampagne uitgevoerd in de laagbouw ter ondersteuning van het nieuwe systeem omgekeerd inzamelen, de focus lag op GFT. In 2021 is veel ingezet op het voorkomen van verpakkingen. Er is een gemeentelijke communicatie campagne “Eigen verpakkingen ? ja graag “ uitgevoerd met de detailhandel waarbij inwoners gestimuleerd worden de eigen verpakking mee te nemen naar de winkel. En er is een bescheiden social media campagne gestart waarin de wethouder producenten oproept om beter recyclebare verpakkingen te maken en te stoppen met overbodig verpakkingen en waarin de landelijke politiek gevraagd wordt om beter beleid te maken op het gebied van verpakkingen. Om de stijgende kosten van afvalverwerking te beperken zetten wij ons ook in om via AVU en via het Rijk te vragen en te lobbyen om systeemknelpunten op te lossen om de stijgende kosten voor afvalverwerking (o.a. PMD) terug te dringen. Hierover is een memo ingediend namens Amersfoort in de AB AVU vergadering. Nieuw is ook dat we ons inzetten om de inzameling van grondstoffen door ROVA op basisscholen mogelijk te gaan maken in 2022. Dit heeft in 2021 de nodige besluiten gevraagd. Vanuit het programma zwerfafval zijn weer diverse zwerfafvalprojecten uitgevoerd met de stad en met de inwoners.
Een gezonde en schone lucht in Amersfoort. Hierbij hebben we aandacht voor de verschillende bronnen van verontreiniging.
In 2021 heeft Amersfoort het definitieve decentrale uitvoeringsplan aangeleverd als bijdrage aan het landelijke Schone Lucht Akkoord en is gewerkt aan de uitvoering van meerdere maatregelen uit het Amersfoortse plan ‘Samen werken aan schone lucht - Aanpak Luchtkwaliteit’. Zoals bijvoorbeeld het stimuleren van duurzame deelmobiliteit en het bevorderen van de bewustwording rond houtstook.
Amersfoort is en blijft een gezonde en veilige stad. Ook de basiskwaliteit voor geluid, bodem en veiligheid is in orde. Waar mogelijk maken we Amersfoort stiller, schoner en veiliger.
In 2021 zijn veel werkzaamheden gedaan ter voorbereiding op de Omgevingswet. Er is gewerkt aan de milieu-inbreng in de omgevingsvisie, maar ook aan regels voor de pilot omgevingsplannen Energietransitie en Hoogland. Verder is een geuratlas ontwikkeld en een Protocol Laagfrequent geluid. Om te voorkomen dat bij elk initiatief een stikstofberekeningen gemaakt moeten worden, is er een generieke berekening gemaakt voor woningbouwprojecten. We hebben van het Rijk subsidie gekregen voor de geluidsanering van 450 zogenaamde B-lijst woningen. En in 2021 is ook verder gewerkt aan de voorbereiding van de volgende fase van de bodemsanering van NS Vetgas.
Onze inwoners hebben waardering voor, kennis van en inzicht in natuur en duurzaamheid en kunnen dat een plek geven in hun keuzes en gedrag.
De Corona pandemie heeft ook in 2021 een grote impact gehad op de activiteiten en dienstverlening van het CNME, in en om Het Groene Huis en op het Middeleeuws Erf. Steeds is gekeken welke dienstverlening en activiteiten mogelijk waren bij de geldende maatregelen. Het ondersteunen van scholen had daarbij de hoogste prioriteit. Hoogtepunten waren de themales Escapehouse "Doe maar duurzaam" en de zomerexpositie over wilde bijen in Amersfoort.
1.1.5. Stedelijk beheer, klimaatadaptatie en groen
Gemeentelijk RioleringsPlan, Watervisie en Integraal Beheerplan Openbare Ruimte
In 2021 zijn drie belangrijke kaderstellende beleidsdocumenten voor de leefomgeving vastgesteld. In het Gemeentelijk RioleringsPlan worden zowel de beleidsinhoudelijke als financiële kaders voor uitbreiding, aanpassing, beheer en onderhoud van het gemeentelijk rioolstelsel beschreven voor de periode 2022-2031. Het voorkomen van negatieve gevolgen van hevige regenbuien en langdurige droogte zijn een belangrijke toevoeging. Met de Watervisie 2021-2040 zorgen we ervoor dat het waterbeheer voldoende aandacht krijgt bij ontwikkelingen in de stad. Onder andere het veranderende klimaat, de verdichting van de stad door het woningbouwprogramma en de toenemende behoefte aan het gebruik van het water voor recreatie komen aan de orde in deze visie. In het Integraal Beheerplan Openbare Ruimte 2022-2031 hebben we onze visie vastgelegd op beheer en onderhoud, met de onderhoudskwaliteit conform de Amersfoortse basis en de daarvoor benodigde middelen. Het plan biedt een kader voor de uitvoering van zowel dagelijks en groot onderhoud als voor vervangingen en herinrichtingen.
Herinrichting Berg 7
In 2021 is de herinrichting Berg 7 afgerond. Het ontwerp hiervan is gemaakt in samenwerking met bewoners en voldoet aan het toetsingskader Beschermd Stadsgezicht. Tijdens deze fase is het gelukt om op de meeste onderwerpen de (individuele) belangen van bewoners mee te nemen in het plan. De vervanging van de bomen in de Borgesiuslaan en het toepassen van andere verharding in de stoepen leidden in de voorbereidingsfase tot discussies met en tussen bewoners. De verharding is vervangen en de wijk is herkenbaar ingericht als 30 km-gebied. De wijk is klimaat adaptief ingericht door regenwater vast te houden en te infiltreren. Groeiplaatsen van bomen zijn verbeterd en er zijn nieuwe bomen geplant. Een groot deel van de bewoners (grondgebonden woningen) heeft gebruik gemaakt van de mogelijkheid om regenwater van het eigen dakoppervlak aan de voorzijde en achterzijde in de tuin te infiltreren en af te koppelen van het riool. Het totale verharde oppervlak is verkleind met 8% ten gunste van groen. Het vrijkomende teerhoudende asfalt is gereinigd en met zand en grind circulair gebruikt voor het nieuwe asfalt.
Herinrichting Neptunusplein
Voor de invulling van de motie 2019-081M 'Groen en kindvriendelijk Neptunusplein' is op het Neptunusplein in 2021 het spelen uitgebreid en heeft vergroening plaatsgevonden. Bewoners, winkeliers en bezoekers hebben gekozen voor een ontwerp waarin het bestaande kunstwerk (het speelschip) blijft staan en het plein optimaal wordt vergroend. Als uitbreiding op het spelen zijn drie grote 3D plakkers aangebracht passend bij het thema Neptunus, zijn een draaitoestel en een wip geplaatst. En zijn verschillende groenvakken aangelegd om de biodiversiteit en de groenbeleving te vergroten. De totale vergroening en bijbehorende steenbreek heeft een oppervlakte van circa 100 m2. Daarnaast zijn gevelgroen en groene zuilen aangebracht bij het winkelcentrum en bomen geplant met als doel het speelplezier (verkoeling op warme zomerdagen) en groenbeleving te vergroten.
Herplant bomen
Het vier jarige project om stobben te verwijderen en bomen te herplanten is eind 2021 afgesloten. We hebben in de periode 2018-2021 ruim 1.300 stobben verwijderd en circa 2.400 bomen geplant. Hiermee haalden we de meeste projectdoelstellingen, maar is helaas niet de hele werkvoorraad weggewerkt. De nieuwe aanplant brengt meer diversiteit in het bomenbestand en draagt actief bij aan het realiseren van onze klimaatdoelstellingen. De informatiebordjes die we bij de bomen hebben geplaatst blijken goed te werken als informatiemiddel. In Amersfoort in Beeld is de voortgang van het project in beeld gebracht. Vanaf 2022 voeren we herplant uit op basis van de reguliere budgetten.
Wegonderhoud
Het onderhoud van elementenverharding pakken we wijkgericht op om efficiënt te werken en een eenduidig beeld te krijgen. Soms wordt een hele rijbaan herstraat, soms diverse kleine plekken in een straat. In 2021 zijn er op deze manier zeven wijken aangepakt, te weten: De Hoef, Zielhorst, Randenbroek, Vathorst, Schothorst-Noord, Kattenbroek en Nieuwland. Ook is er gewerkt aan asfaltwegen, bijvoorbeeld de nieuwe asfaltdeklaag op de Daam Fockemalaan. Door ouderdom en vorstschade was de weg zo slecht geworden dat onderhoud noodzakelijk was. Wachten op de ontwikkelingen rond de Westelijke ontsluiting was geen optie. Met een snelle actie is met beperkte overlast de weg opgeknapt.
Klimaatbestendige en Groene stad
Elk onderhouds- en inrichtingsproject leggen we langs de lat van klimaatbestendigheid en groen. In elke fase van het project speelt het een rol. We zien dat klimaatbestendige maatregelen en inrichting steeds beter terugkomen in ruimtelijke ontwikkelingen door het toepassen van de richtlijn klimaatbestendig bouwen, maar vooral door het gesprek er over te voeren met de ontwikkelende partijen. Ondernemers en inwoners reiken ons initiatieven aan (steenbreek, schoolpleinen, buurtpleinen), inventariseren, tellen en meten (kennisontwikkeling), nemen maatregelen op eigen terrein (groene daken, lokaal afkoppelen en infiltreren), ontwikkelaars en andere vastgoedpartijen bouwen meer klimaatbestendig en groen inclusief. De rol van de gemeente hierin is te faciliteren, informeren en overtuigen. We werken nauwgezet aan het ontwikkelen van kennis en informatie om toe te passen in onze gemeente. Risicokaarten tonen ons waar we als eerste aan de slag moeten met klimaatbestendige maatregelen, de infiltratiekaart laat zien wat we waar kunnen, het Groencompensatiebeleid als ook de digital twin geeft ons inzicht in de effecten van ruimtelijke ontwikkelingen op groen, biodiversiteit en klimaatbestendigheid.