Financieel resultaat 2021

Ook in 2021 beheerste corona het leven, evenals in 2020.
Dat zien we ook terug in onze jaarstukken 2021. Door de avondklok, lockdowns en andere maatregelen, zijn er het afgelopen jaar minder activiteiten uitgevoerd dan we vooraf gewild hadden.
Economisch gezien was 2021 geen slecht jaar. De huizen- en grondverkopen bleven stijgen. De inflatie steeg echter mee tot het hoogste niveau sinds jaren. Het kabinet heeft ook in 2021 veel geld uitgetrokken om ondernemers maar ook gemeenten financieel te steunen om de coronacrisis het hoofd te kunnen bieden. Daarbij is de koppeling van het gemeentefonds aan de rijksuitgaven onderbroken en zijn er afspraken gemaakt over de ontwikkeling van het gemeentefonds. Zo is onder andere de opschalingskorting ook in 2021 tijdelijk opgeschort.
Grosso modo hebben we in Amersfoort het jaar 2021 in financieel opzicht positief afgesloten met een incidenteel bruto bedrag van € 52,1 miljoen. Dit bedrag is het saldo van een groot aantal financiële meevallers en tegenvallers over het jaar 2021. De financiële meevallers zijn deels veroorzaakt doordat een aantal projecten vanwege corona niet (volledig) uitgevoerd hebben kunnen worden. Een groot deel van dit bedrag is in 2022 nodig voor projecten of lasten die eigenlijk voor 2021 geraamd waren, maar die wegens diverse omstandigheden geen doorgang konden vinden en in of na 2022 wel door moeten gaan. Hiervoor treft u separaat een voorstel aan met de zogenoemde ‘bestemmings en overhevelingsvoorstellen’ ter bestemming van het rekeningresultaat.
Onderstaand worden de belangrijkste financiële mee- en tegenvallers van het afgelopen jaar weergegeven. Hierbij worden alleen de posten getoond die binnen het programma een voor- of nadeel van minimaal € 1 mln. aan de lasten- of de batenkant veroorzaken.
Voor een meer gedetailleerde analyse van de verschillen per programma wordt verwezen naar de analyses die bij het financieel overzicht van het betreffende programma zijn opgenomen.

Tabel AR.01 Overzicht belangrijkste mee- en tegenvallers   Bedragen in € mln.

De begroting 2021 was sluitend. De jaarrekening laat een plus zien van € 52 miljoen. Dit heeft een aantal belangrijke oorzaken. Zo hebben we bij de jaarrekening 2020 een verliesvoorziening moeten treffen voor Bovenduist. Nu uw Raad het besluit genomen heeft om daar te gaan bouwen, valt deze voorziening in deze jaarrekening weer vrij. Daarnaast vallen de twee verliesvoorzieningen voor Podium en Vathorst deels vrij. Dit zorgt samen voor een positieve bijdrage aan het rekeningresultaat van bijna € 13,3 miljoen. Belangrijke factor is daarnaast corona. We hebben in het afgelopen jaar van het Rijk geld gekregen om de negatieve gevolgen van corona tegen te gaan (onder andere voor de Tijdelijke Overbruggingsregeling Zelfstandige Ondernemers en de Tijdelijke Ondersteuning Noodzakelijke Kosten), wat we niet allemaal uitgegeven hebben. Deze twee onderdelen dragen voor € 4,7 miljoen bij aan het resultaat. Ook zien we dat, mede als gevolg van corona, een aantal projecten niet (volledig) tot uitvoering is gekomen. Dat leidt verspreid door de jaarrekening tot financiële voordelen ten opzichte van de begroting. Daarnaast houden we ook dit jaar nog geld over op het onderdeel 'beschermd wonen' binnen het sociaal domein (€ 7 miljoen; dit voordeel loopt de komende jaren wel af). En zoals elk jaar hebben we ook in 2021 bij de decembercirculaire van het gemeentefonds nog extra middelen gekregen voor taken, die we in de laatste week van 2021 niet meer uit konden geven. Samen met andere ontwikkelingen in het gemeentefonds zorgt dit voor € 5 miljoen voordeel. De belastingen en heffingen (OZB, precariobelasting en rioolheffingen) leidden tot een voordeel van € 1,5 miljoen. Bij met name de investeringen zien we dat een aantal investeringen achter blijft, mede ook doordat de uitvoeringskracht van de organisatie grenzen kent. Daarnaast zien we net als de voorgaande jaren dat er geld over blijft bij de bouwleges (per saldo € 1,1 miljoen) doordat er meer aanvragen waren, en dat de verkoop van vastgoed, wat zich lastig laat plannen, een voordeel heeft opgeleverd van € 2,1 miljoen.
Hieronder geven we een toelichting op de belangrijkste financiële mee- en tegenvallers uit bovenstaande tabel.
Toelichting van de belangrijkste financiële mee- en tegenvallers:

1. Bij de begroting was geraamd om € 2 miljoen uit te geven aan de energietransitie. De dekking voor dit bedrag kwam uit de reserve duurzame stad. Mede als gevolg van corona zijn werkzaamheden vertraagd, waardoor niet het gehele bedrag in 2021 uitgegeven is.
2. Aangezien de besluitvorming over de Westelijke Ontsluiting on hold is gezet, zijn ook de geplande asfaltcollectoren nog niet gerealiseerd. De dekking hiervoor kwam uit de reserve duurzame stad; er is dientengevolge ook minder onttrokken aan deze reserve.
3. Vanuit het Rijk hebben we in 2021 een specifieke uitkering ontvangen voor de Regeling Reductie Energieverbruik Woningen. Het gaat om een bedrag van incidenteel € 1,3 miljoen. Dit bedrag is volledig uitgegeven.
4. De lasten voor de sanering van het Vetgasterrein komen incidenteel € 1,7 miljoen lager uit dan begroot. Deze werkzaamheden laten zich lastig plannen. De bijbehorende onttrekking aan de reserve bodembescherming is hierdoor ook € 1,7 miljoen lager.
5. Er zijn meer straatwerkzaamheden voor rekening van derden uitgevoerd. In de baten is ook een bedrag opgenomen voor werkzaamheden die reeds in 2020 waren uitgevoerd. Per saldo is er over 2021 sprake van een klein voordeel.
6. Vanwege vertraging in de besluitvorming is het budget voor ’t Hammetje niet volledig uitgegeven. Dit levert een incidenteel financieel voordeel op van € 1,4 miljoen.
7. Als gevolg van de verplicht voorgeschreven tussentijdse winstneming bij de grondexploitaties is er sprake van een extra bate van € 2,6 miljoen. Hier staat echter ook de verplichte vorming van een verliesvoorziening tegenover ter grootte van € 1,5 miljoen voor andere grondexploitaties. Beide bedragen zijn incidenteel.
8. In het verleden zijn verliesvoorzieningen gevormd voor Vathorst, Podium en vorig jaar nog voor Bovenduist. Op basis van de huidige inzichten zijn deze verliesvoorzieningen niet meer (volledig) nodig. Dat leidt tot een vrijval uit deze voorzieningen van € 4,6 miljoen Bovenduist; € 1,9 miljoen Podium en € 6,8 miljoen Vathorst. Alle bedragen zijn incidenteel.
9. De gemeente faciliteert een aantal projecten van particuliere initiatiefnemers, waarvan we de kosten kunnen verhalen op de betreffende particulieren. Dit is per saldo budgettair neutraal, maar levert in 2021 wel een incidenteel hogere last én bate op € 4,3 miljoen. Het betreft hier o.a. de facilitaire projecten Hogekwartier, de Hoef en de Wagenwerkplaats. De grondverkoop aan de Laan van Duurzaamheid heeft geleid tot een financieel voordeel. Per saldo is er sprake van een incidenteel financieel voordeel van afgerond € 0,5 miljoen.
10. Ten aanzien van de grondexploitaties is er sprake van een saldo van per saldo afgerond nagenoeg € 0.
11. Er zijn panden verkocht aan de Miereveldstraat 72, de Amersfoortseweg 24-26 en de Heinsiuslaan 2. Door deze verkopen is een incidentele opbrengst gerealiseerd van € 2,1 miljoen. Hier staat tegenover de incidentele afboeking van de resterende boekwaarde van € 0,8 miljoen.
12. Als gevolg van corona hebben we minder opbrengsten straatparkeren gehad dan geraamd. Dit betekent een incidenteel nadeel van afgerond € 1,0 miljoen.
13. Bij de huishoudelijke hulp is er vanwege de aanzuigende werking sprake van een structurele overschrijding van het budget van per saldo € 1,1 miljoen.  
14. Bij beschermd wonen is er sprake van een incidentele onderbesteding van per saldo € 7,0 miljoen.
15. In verband met de doorberekening van de middelen voor mensen met een licht verstandelijke beperking en door de afrekening met vorig jaar resteert er een incidenteel voordeel van € 1,0 miljoen.
16. We hebben extra baten ontvangen voor de vrouwenopvang. Die zijn mede als gevolg van corona niet volledig besteed en leiden daardoor tot een incidenteel voordeel van per saldo € 1,5 miljoen.
17.  Het aandeel van Amersfoort in de kosten van Samen Veilig Midden Nederland zijn € 1,2 miljoen lager dan geraamd. De subsidie over 2020 is lager vastgesteld, maar over 2021 is minder zorg geleverd dan geraamd; er is minder beroep gedaan op de preventieve diensten. Daarnaast is aan deze diensten ook een andere invulling gegeven door de corona-maatregelen.
18. De uitkeringslasten aan de BUIG (Bundeling Uitkeringen Inkomensvoorzieningen Gemeenten) zijn hoger dan verwacht. Dit levert per saldo een incidenteel nadeel op van € 2,9 miljoen.
19. Bij de TOZO is sprake van een per saldo incidenteel voordeel op de uitvoeringskosten. Wij hebben op  efficiënte manier uitvoering gegeven aan de TOZO waardoor een deel van de ontvangen uitvoeringskosten uit zowel 2020 als 2021 overblijven. Dit betreft een voordeel van € 1,6 miljoen. Daarnaast is vanuit het ministerie van SZW op basis van een voorlopige afrekening van de TOZO een nabetaling van € 1,1 miljoen ontvangen over het jaar 2020.
20. Wij verwachten ter dekking van de uitvoeringskosten van de ondersteuning van ouders die gedupeerd zijn door de toeslagenaffaire nog een aanvullende specifieke uitkering van € 1,0 miljoen. De lasten zijn conform begroting uitgekomen.
21. Door corona is in 2021 € 0,7 miljoen minder besteed aan re-integratie dan begroot. Daarnaast hebben we ook via het gemeentefonds extra middelen ontvangen. Ook die middelen zijn niet besteed, waardoor we per saldo incidenteel € 1,7 miljoen overhouden.
22. De prognose van het Regionaal Werkbedrijf Amersfoort valt gunstiger uit dan we begroot hadden. Dat komt deels door extra ontvangen coronamiddelen van het Rijk; een hogere decentralisatie-uitkering vanuit het Rijk en een beter resultaat bij Amfors. In totaal gaat het om een bedrag van € 1,3 miljoen incidenteel.
23. Via de gemeentefondscirculaires hebben we geld ontvangen voor de uitvoering van de regeling Tijdelijke Ondersteuning voor Noodzakelijke Kosten (TONK) tot 1 oktober 2021. Ondanks intensieve inzet van de gemeente om de doelgroep te bereiken, is het beroep op deze regeling beperkt gebleven. Per saldo resteert er aan TONK middelen afgerond € 2,0 miljoen.  
24. Door de stijging van de rekenrente in 2021 kon een bedrag van € 1,0 miljoen vrijvallen uit de pensioenvoorziening wethouders.
25. In 2021 was sprake van een toename van het aantal (grote) aanvragen voor omgevingsvergunningen ten opzichte van het geprognotiseerde aantal vergunningen. Dit heeft geleid tot een hogere legesopbrengst van € 2,9 miljoen. Hier staat extra inhuur voor € 1,8 miljoen tegenover om de aanvragen af te kunnen handelen. Per saldo is er sprake van een incidenteel financieel voordeel van € 2,1 miljoen.
26. Bij de algemene uitkering uit het gemeentefonds is per saldo sprake van een incidenteel voordeel van € 5 miljoen. Dit is opgebouwd uit het opschorten van de opschalingskorting in 2021 (€ 1,5 miljoen); een nabetaling uit het BTW-compensatiefonds (€ 2,7 miljoen); bijstelling van de maatstaven over het lopende en voorgaande jaren (-/- € 3,3 miljoen); actualisatie van de inkomstenmaatstaven (hogere WOZ-waarden dan geraamd; -/- € 0,9 miljoen); afrekeningen uit voorgaande jaren (€ 0,5 miljoen); taakmutaties uit de decembercirculaire (€ 2,0 miljoen) en coronacompensatie uit de decembercirculaire (€ 2,4 miljoen).
27. De opbrengst van de OZB, precariobelasting en rioolheffingen is hoger uitgevallen. Dit komt deels door een hogere WOZ-waarde dan verwacht bij de begroting. Hier staat een bedrag aan hogere bedrijfsvoeringskosten tegenover.
28. Het programma Amersfoort Digitaal, dat in maart 2019 is gestart als opvolger van het programma Digitaal Zaakgericht Werken is in 2021 afgerond. Dit leidt tot een incidenteel nadeel van € 1,0 miljoen.
29. Om diverse redenen is een deel van de begrote investeringen uitgesteld of nog niet zover gereed dat deze in gebruik genomen zijn. Hierdoor zijn de kapitaallasten in 2021 lager dan begroot.
30. Na het uitvoeren van een second-opinion en de daaropvolgende aanbesteding bleek het noodzakelijk onderhoud aan het stadhuis te kunnen worden verminderd. De incidenteel lagere uitgaven leiden in 2021 ook tot een lagere onttrekking aan de reserve onderhoud Stadhuisplein van € 2,1 miljoen.
31. In 2021 is er extra personeel ingehuurd vanwege onder andere ziekteverzuim, organisatieontwikkelingen en meer uit te voeren projecten. Dit leidt tot hogere incidentele lasten dan geraamd van € 1,1 miljoen. De extra baten (€ 2,3 miljoen incidenteel) worden veroorzaakt doordat de extra inhuur voor de projecten aan diverse projecten konden worden toegerekend. Daarnaast was de productiviteit van zowel de inhuur als eigen medewerkers hoger dan vooraf geraamd en zijn er vergoedingen ontvangen voor het uitlenen van personeel.
32. Tot slot zijn er diverse andere, veelal kleinere mee- en tegenvallers in de jaarrekening.

Onderstaande tabel laat zien dat de gemeente over 2021 een substantieel positief saldo op corona realiseert van afgerond € 7,6 miljoen. De individuele verklaringen hiervoor worden bij de diverse programma’s gegeven. Op hoofdlijnen valt aan te geven dat er op programma 5.1 financiën en belastingen een fors positief resultaat is gerealiseerd omdat het Rijk in december extra corona-gelden aan gemeenten ter beschikking heeft gesteld. Logischerwijs kunnen deze extra middelen niet direct in december worden uitgegeven. Deze middelen maken onderdeel uit van het rekeningresultaat van de jaarrekening 2021. Daarnaast is er op programma 2.1 sociaal domein sprake van een fors overschot. Dit wordt met name verklaard door middelen die, ondanks de inzet van de gemeente, over zijn gebleven na uitvoering van de TONK regeling, daarnaast is door efficiënte uitvoering van de TOZO regeling een positief resultaat op de uitvoeringskosten TOZO behaald en er zijn regionale middelen en middelen voor re-integratie beschikbaar gekomen die niet allemaal in 2021 uitgegeven konden worden.
Het uitgangspunt van ons college is dat overgebleven coronamiddelen die geen concrete bestemming meer hebben via resultaatbestemming aan de reserve corona worden toegevoegd.

Ook over het jaar 2021 heeft het Rijk de toezegging gedaan dat inkomstenderving bij gemeenten, zoals misgelopen opbrengsten van straatparkeren of precario door het Rijk gecompenseerd worden. Hierover wordt echter pas in 2022 duidelijkheid gegeven door het Rijk (zowel op onderwerp als op bedrag) daarom mogen wij daar nog niet op vooruitlopen in onze jaarrekening 2021.