3.1 Economie
Belangrijke gebeurtenissen
Het jaar van economische groei
De Nederlandse economie groeide in 2021 met 4,8% en maakte de krimp van 2020 (-3,8 %) daarmee goed (CBS, 2022). In 2020 werd minder geld uitgegeven, omdat veel (fysiek) niet mogelijk was. In 2021 was er weer meer mogelijk, de samenleving ging wat meer open, wat voor de economie als geheel zorgde voor hogere groeicijfers. Ook regio Amersfoort liet economische groei zien tot boven het niveau van vóór corona. De sectorstructuur van Amersfoort maakt dat corona op de economie relatief weinig effecten heeft gehad. Volgens het UWV kunnen de goede Amersfoortse economische prestaties in coronatijd worden verklaard door een aantal factoren: de werkgelegenheid daalde slechts licht, de werkloosheid steeg niet fors en het aantal uitkeringen bleef laag. De coronasteunmaatregelen vanuit het Rijk hebben er verder in 2021 aan bijgedragen dat er in minder faillissementen werden geteld dan in 2020.
Ook economische uitdagingen in 2021
Er zijn wel aandachtsgebieden in de regionale economie. Niet voor alle sectoren was 2021 een jaar van economische voorspoed. Met name in het eerste coronajaar werd de industrie, transport en toerisme hard getroffen als gevolg van coronamaatregelen. Voor ondernemers in de horeca, evenementensector en de cultuursector was 2021 wederom uitdagend door de vele (fysieke) beperkingen. Ook in de winkelstraten waren de gevolgen van coronabeperkingen te zien. Met name de non-food retailers hebben het zwaar gehad. De invloed op de fysieke winkels in de straat van massaal online aankopen doen zal na de afbouw van de noodsteun moeten blijken. Kijkend naar het aantal panden is de leegstand in de Amersfoortse winkelstraat in 2021 enigszins toegenomen ten opzichte van 2020, terwijl het leegstandspercentage in winkelvloeroppervlak in 2021 is gedaald en daarmee lager ligt dan het Nederlands gemiddelde. De kantorenleegstand is in 2021 ten opzichte van 2020 nauwelijks gewijzigd, met een leegstandspercentage van net onder de 10%. Ook is te merken dat bedrijven en instellingen het lastig vinden om het juiste personeel te werven. Voor het eerst sinds de nationale metingen was het aantal vacatures hoger dan het aantal werklozen. In vele sectoren is dan ook sprake van een grote krapte op de arbeidsmarkt.
Werken in Amersfoort
Het Programma Werken stuurt niet alleen op voldoende arbeidsplaatsen, maar ook op de juiste arbeidsplaatsen. Het doel is om een excellent ondernemersklimaat te realiseren. Het programma heeft drie speerpunten. Allereerst wordt ingezet op de ontwikkeling van werklocaties zoals circulair bedrijventerrein Vinkenhoef en de Wieken, maar ook op gemengde gebieden als het Hoefkwartier of op de kantorenlocatie rondom het Stationsgebied. De ontwikkeling en implementatie van beleid en het adviseren binnen projecten door adviseurs is een tweede speerpunt. Tot slot wordt met behulp van een excellente dienstverlening richting het bedrijfsleven door het ABT en de medewerkers van uitgifte gewerkt aan het optimaliseren van het ondernemersklimaat. Op deze manier vindt een programmatische sturing plaats op de gewenste economische ontwikkeling.
Hoewel het afgelopen jaar voor een deel in het teken heeft gestaan van corona zijn er een aantal belangrijke resultaten behaald. Zo is de eerste zogenaamde Economische Thermometer opgesteld, een document waarbij beknopt een weergave wordt gegeven van de Amersfoortse economie en waarmee deze kan worden gemonitord. Hieruit bleek dat de Amersfoortse economie een behoorlijk weerstandsvermogen had en ook dat de groei van het aantal arbeidsplaatsen redelijk gelijke tred hield met de ontwikkeling van de beroepsbevolking. Dat betekent echter niet dat economische ontwikkeling vanzelf gaat. Het afgelopen jaar bleek namelijk dat het aanbod aan bedrijventerreinen historisch laag is.
Een andere mijlpaal bij de ontwikkeling van bedrijventerreinen was dat de regionale programmering voor wonen en werken in de Regio Amersfoort vorm kreeg. Met dit instrument kunnen we jaarlijks de programmering tegen het licht houden en nieuwe afspraken met de provincie maken. Tijdens dat proces bleek tevens dat de komende jaren in de regio de schaarste aan bedrijventerreinen nog forser zal worden. Dat betekent dat er scherpe en duidelijke keuzes gemaakt moeten worden. Vanuit deze gedachte is het afgelopen jaar ook gewerkt aan de nieuwe Visie Werklocaties. Deze visie moet gaan functioneren als een programma in de Omgevingsvisie en biedt ook de handvatten om keuzes te kunnen maken. Dit samen met beleidsdocumenten als een Nota Detailhandel die het afgelopen jaar is vastgesteld. Zowel op het gebied van kantoren, bedrijven en detailhandel als voor het werken in de wijk dient namelijk ruimte te zijn in Amersfoort. Vanuit het thema “gezond stedelijk leven” willen we een stad in balans zijn, waarbij voldoende banen voor iedereen zijn.
Met bedrijven bouwen aan aantrekkelijk ondernemersklimaat
Het Amersfoort Business Team (ABT) zet zich blijvend in voor groeiende en passende werkgelegenheid voor een evenwichtige economische groei en een levendige stad door het behouden en het werven van bedrijven, passend binnen het regionale economische profiel ‘gezond stedelijk leven’, dit was door de fysieke beperkingen uitdagend, toch is er met hulp van digitale tools contact gehouden met de ondernemers(verenigingen). In het voorjaar en de zomer was het mogelijk om weer live events te organiseren. Daardoor konden de ambassadeurs bedankt worden tijdens het ambassadeursontbijt en hebben Amersfoortse ondernemers elkaar live kunnen ontmoeten tijdens het Amersfoort Business Event, dat dit jaar in samenwerking met de VAB en de VAO werd georganiseerd in Dierenpark Amersfoort.
In oktober 2021 was de startbijeenkomst van Earth Valley (eerder geo-cluster genoemd), de werktitel voor het ecosysteem op de as Amersfoort - Utrecht. Een samenwerking tussen bedrijven, kennisinstellingen en overheden met als doel te werken aan innovatieve oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken, waarbij (geo-)data technologie de cruciale “enabler” is. We werken continu aan het behouden van bedrijven en werkgelegenheid en het verbeteren van de bekendheid van Amersfoort als potentiële vestigingsplaats in samenwerking met Citymarketing Amersfoort. Zo is er een fraaie videocampagne ontwikkeld in samenwerking met bedrijven rondom het thema ‘Gezond Stedelijk Leven’ ten behoeve van de profilering van de bedrijventerreinen in Amersfoort. Ook is veel aandacht geweest voor 3FM Serious Request dat dit jaar plaatsvond in de Nieuwe Stad. Ondanks corona hebben bedrijven als Nautus (beleidsontwikkeling in sociaal domein), Nobion (chemicaliën voor industrie), CAM IT Solutions (IT-oplossingen voor healthcare), Increase/Slimster (digitale marketing) zich gevestigd in het Stationsgebied van Amersfoort.
Versterking van regionale economische ecosystemen
Samen met de regionale partners bouwt de ROM Utrecht Region (ROM) sinds de oprichting in 2020 aan een slimmere, gezondere en groenere regio met als drijfveer het versterken van het economische vestigingsklimaat en welzijn van de regio. Dit betekent concreet dat het innovatieve bedrijfsleven zich met al haar bedrijfseconomische ondersteuningsvragen tot ROM kan richten. Van start-ups, scale-ups tot het innovatieve bedrijfsleven, de ROM helpt als investeerder en sparringpartner. De ROM zet op dit moment bijvoorbeeld actief in op de verdere ontwikkeling van genoemde ecosysteem Earth Valley.
De kracht van de regio zit in de beroepsbevolking. Er is veel talent in de regio, talent dat we als regio in willen zetten op de juiste plek. De grote uitdagingen op de arbeidsmarkt zijn beschreven in de human capital agenda van de Utrechtse regio, we werken samen aan soepele transities van baan naar baan, leven lang leren en digitalisering in de Utrecht Talent Alliantie (UTA). De UTA bestaat uit regionale vertegenwoordigers van werkgevers in de grootste tekortsectoren, overheden, kennis- en onderwijsinstellingen, het UWV, Economic Board Utrecht en de ROM. Samen investeren we in een toekomstgerichte beroepsbevolking. De samenwerking is in 2021 verder vormgegeven en heeft al geleid tot het ontsluiten van het regionale onderwijsaanbod -met name voor werkenden- in de regio onder de noemer Maakjestap.
Circulaire Economie
In de uitvoeringsagenda Circulaire Economie is het afgelopen jaar met name gefocust op de transitie naar Circulair Bouwen. Hierbij wordt actief samengewerkt met partners uit de hele bouwketen. Zo is in 2021 voor partners op De Hoef “De Leidraad Duurzaam Slopen” ontwikkeld en is een scan uitgevoerd naar de hergebruikkansen van sloopstromen in Hoefkwartier. Ook in de openbare ruimte wordt hard gewerkt aan het toepassen van circulaire principes. Daarbij is een sterke samenhang met het werken aan klimaatneutrale ambities, onder meer door het sturen op de Milieu Kosten Indicator (MKI) in projecten in de grond-, weg- en waterbouw (GWW). In de buitenruimte zijn hiermee mooie resultaten gerealiseerd, denk hierbij aan de bushokjes (MKIreductie 72%) en betonproducten (MKIreductie 50%).
Niet alleen in de bouw is hard gewerkt, ook voor lokale afvalstromen van bijvoorbeeld consumptiegoederen wordt nagedacht over het zo lokaal mogelijk sluiten van deze kringloop. De retourboulevard is daar een mooi voorbeeld van. In 2021 is het concept voor een retourboulevard verder ontwikkeld en hebben verschillende lokale makers zich georganiseerd in de stichting Retourboulevard. Deze stichting heeft een locatie gevonden aan de Brabantsestraat 14 en een eenmalige subsidie (verspreid over 4 jaar) gehonoreerd gekregen van de gemeente voor o.a. het opzetten van een maak- en verkooplocatie voor circulaire producten in Amersfoort en het starten van nieuwe samenwerkingen met het onderwijs en het bedrijfsleven.
Eerste plaats op sociaal economische index
Over de volle breedte blijft Amersfoort het in sociaaleconomisch opzicht goed doen, wat blijkt uit de stijging van de vierde naar de eerste plaats op de sociaaleconomische index. De stad dankt de hoge positie vooral aan de eerder genoemde relatief lage werkloosheid en het hoge aandeel vrouwen en hoger opgeleiden in de werkende beroepsbevolking. Daarnaast telt Amersfoort relatief weinig huishoudens met een laag inkomen of bijstand en een gering aandeel lager opgeleiden.