2.2 Veiligheid en handhaving
Belangrijke gebeurtenissen
Corona en veiligheid
Doordat als gevolg van de coronamaatregelen ook in 2021 een groot deel van de Amersfoortse bevolking thuiswerkte, veel publieke plaatsen en voorzieningen voor korte of langere tijd gesloten werden, veel meer dan voorheen gebruik gemaakt werd van digitale middelen, zagen we ook een verschuiving in de criminaliteitscijfers. Het totaal aantal geregistreerde misdrijven in Amersfoort is met -14% gedaald ten opzichte van 2020.
Wat betreft het aantal woninginbraken vond in 2020 een forse daling (-35%) plaats, Deze dalende lijn werd voortgezet in 2021: het aantal inbraken halveerde zelfs. Een trend die mede is ingezet door de corona, waardoor veel meer mensen thuis werkten.
Ook andere vormen van criminaliteit daalden in het afgelopen jaar, zoals autokraak (-29%), (brom)fietsdiefstal (-23%) en geweldsmisdrijven (-8%).
Tegelijkertijd steeg in 2020 het aantal meldingen van jongerenoverlast fors. Een stijging die vooral voortkwam uit het feit dat jongeren zich niet aan de coronaregels hielden. Het ging dus lang niet altijd om overlast. In 2021 nam het aantal meldingen weer af met een kwart. Ook zagen we in 2020 en 2021 een duidelijke toename van het aantal demonstraties, voor een groot deel gericht op het kabinetsbeleid met de coronamaatregelen. Het aantal meldingen van overlast van personen met verward gedrag nam met 10% toe in 2021.
Digitale weerbaarheid
Ook in 2021 werd veel thuis gewerkt en gebruik gemaakt van digitale applicaties om met elkaar in verbinding te blijven. Net als vorig jaar droeg dit bij aan een verschuiving van de criminele gelegenheid van het fysieke naar het online domein. Men is meer online, koopt meer online en geeft ook meer van zichzelf prijs online. Inwoners, maar ook bedrijven en publieke organisaties hadden in 2021 flink last van online fraude, phishing en meer ‘high tech crime’ zoals gijzelsoftware.
Uit aangiftes bij de politie (regio Midden-Nederland) blijkt dat het aantal aangiften van cybercrime in 2021 met 9% is gestegen ten opzichte van 2020.[1] Hoewel dit kan duiden op een stijging van de meldingsbereidheid, gaat het vermoedelijk vooral om meer slachtoffers van cybercrime. Wat opvalt in de analyse van de politie is dat specifieke vormen van cybercrime snel veranderen. Waar begin 2021 fraude via o.a. WhatsApp veelvuldig voorkwam, verschijnen er nu weer andere vormen ten tonele – zoals het stelen van cryptomunten. De politie stelt vast dat: “er afgelopen periode veel aandacht is besteed aan dit fenomeen (online oplichting via chatdiensten). Doordat er uit verschillende hoeken aandacht is gekomen voor dit fenomeen en een concreet handelingsperspectief is geboden lijkt de kans op slachtofferschap afgenomen". Dit is een bevestiging dat stevig inzetten op preventie en het aanbieden van een handelingsperspectief loont, maar dat er blijvend aandacht moet zijn voor veranderingen in de modus operandi van cybercriminelen. In 2022 zullen we daarom verder inzetten op preventieprogramma’s, zodat inwoners, ondernemers maar ook de gemeente Amersfoort zelf digitaal weerbaarder worden.
Ondermijning en weerbaarheid
In het jaar 2021 is binnen de ondermijningsaanpak ingezet op lokale en integrale ondermijnings casuïstiek. In de vorm van bijvoorbeeld controles of onderzoeken in samenwerking met politie, belastingdienst en OM. Als gemeente groeien we in de rol waardoor we steeds meer in staat zijn signalen adequaat op te pakken. Door de coronamaatregelen is de informatiepositie bemoeilijkt, tegelijkertijd heeft bijvoorbeeld aansluiting bij Meld Misdaad Anoniem ervoor gezorgd dat signalen nog wel de doelgroep bereiken. Communicatie wordt, zo vaak mogelijk, benut als middel om bewoners bewust te maken van de signalen en de routes waarlangs gemeld kan worden.
In oktober 2021 werd in Amersfoort een drugslab aangetroffen. Naar aanleidingen van meldingen uit de buurt werd in een gezamenlijke controle door politie en boa’s een in werking zijnde drugslab aangetroffen. Qua omvang past het drugslab in de top 3 van grootsten van de afgelopen jaren in Nederland. Er zou maandelijks voor 750.000 euro aan synthetische drugs worden geproduceerd. De aangehouden verdachten maken mogelijk deel uit van een landelijk drugsnetwerk. Deze vondst illustreert de kracht van heterdaad en noodzaak om bewoners te bewust te blijven maken van het nut van signaleren en melden.
In 2021 heeft Amersfoort een initiërende rol gespeeld bij het ontwikkelen van een regionaal Bibob modelbeleid, waarna ook lokaal het Bibob beleid verruimd en vastgesteld; hierdoor heeft de gemeente meer terreinen waarop de Bibob toegepast kan worden en dus de barrière om ongewild criminaliteit te faciliteren verhoogd. De verruiming van het Bibob beleid geeft ook handvaten om zorgfraude te voorkomen.
In de week van de veiligheid is een flinke impuls gegeven aan het herkennen van signalen van ondermijning via diverse communicatiekanalen, stands in de wijk en het uitdelen van geur- en signaalkaarten. Daarnaast heeft de “hennepcontainer” een dag in Amersfoort gestaan, welke zeer goed is bezocht.
Tot slot heeft een vijftal van studenten via de Academie van de Stad onderzoek gedaan naar ondermijning in relatie tot de horeca. Het rapport heeft nuttige aanbevelingen opgeleverd, waaronder een verzamellijst van indicatoren die kunnen wijzen op ondermijnende criminaliteit in de horeca, die toezichthouders bij de horecacontroles kunnen gebruiken.
Problematiek op het snijvlak van zorg en veiligheid
Daar waar in 2021 veel vormen van traditionele overlast en criminaliteit zagen dalen, zagen we een toename van 10% van het aantal meldingen over personen met verward gedrag. Dit past in een al langere trend, waarbij vermoedelijk de extramuralisering van de zorg ook een rol speelt. Daarnaast is er mede door coronamaatregelen soms minder zicht op deze mensen door bijvoorbeeld hulpverleners, waardoor situaties mogelijk eerder kunnen escaleren.
Ook binnen de Persoonsgerichte aanpak (PGA)[2] constateren we dat de problematiek van personen met een psychische kwetsbaarheid een steeds groter deel van de casuïstiek uitmaakt.
Politie Midden-Nederland (2022). Cyberbeeld 2021.
2 Binnen de lokale PGA werken verschillende zorg- en veiligheidspartijen samen om criminaliteit en forse (woon)overlast te stoppen en de overlastplegers indien wenselijk van de juiste zorg en ondersteuning te voorzien.
[1] Politie Midden-Nederland (2022). Cyberbeeld 2021.
[2] Binnen de lokale PGA werken verschillende zorg- en veiligheidspartijen samen om criminaliteit en forse (woon)overlast te stoppen en de overlastplegers indien wenselijk van de juiste zorg en ondersteuning te voorzien.