3.4 Cultuur

Pop-up broedplaats De Volmolen (in 2019) heeft geleid tot een stevig netwerk van creatieve makers, waarvan een deel zich inmiddels heeft gevestigd in een nieuwe broedplaats: OostWest.  Hier kunnen jonge makers hun creatieve talenten verder ontwikkelen. Deze broedplaats op de Isselt is met hulp van De Plaatsmaker in juni 2021 opgeleverd. De ‘Positie van makers’ en ‘Talentontwikkeling’ zijn ook belangrijke speerpunten binnen de Stedelijke Regio Utrecht. Dat blijkt zowel uit de inzet van een talentmakelaar vanaf 2021, als uit het Cultureel Innovatiefonds Provincie Utrecht (CIPU), dat is opgericht met als doel om innovatie van de cultuursector aan te jagen door makers en creatieven te stimuleren en begeleiden in (a-typische) samenwerking en transformatie van hun werkveld. Inmiddels loopt de vierde ronde van het CIPU, en zijn steeds meer Amersfoortse makers betrokken bij het netwerk rondom het fonds.

NEOS ondersteunt scholen en organisaties uit regio Amersfoort bij het vormgeven van hun cultuureducatief(?)aanbod voor kinderen en jongeren van 0 tot 23 jaar. Dat doen zij vanuit het programma Cultuureducatie met Kwaliteit III, maar ook door samenwerking binnen programma’s als abc en City of A. Er wordt gekeken hoe cultuuronderwijs kan bijdragen aan kansengelijkheid, onder meer door extra inzet vanuit het Nationaal Programma Onderwijs.Samenwerking met culturele partners in en om de stad is een belangrijk uitgangspunt. Het doel is om nog meer kinderen en jongeren te bereiken met kunst en cultuur.

De corona-pandemie heeft er toe geleid dat veel culturele activiteiten niet door konden gaan. Maar men zat niet stil. Veel organisaties en evenementen zijn op kleinschalige en alternatieve wijze doorgegaan en hebben bijgedragen aan een aantrekkelijk cultureel klimaat.

Digitale Archiefbewaarplaats: In 2021 is gemeente Amersfoort in samenwerking met Archief Eemland gestart met de voorbereiding voor de realisatie van het Digitaal archief. Het Digitaal archief staat voor een voorziening die zowel voorziet in een eDepot oplossing voor de gemeente Amersfoort als voor regiogemeenten die bij Archief Eemland zijn aangesloten. Dienstverlening: De dienstverlening in 2020 en 2021 transformeerde wezenlijk door Corona.  Door de verschillende lockdowns was Archief Eemland alleen op afspraak open en kwam de focus te liggen op de digitale dienstverlening, met name de bouwvergunningen. Verwerven: Ook is het aantal verworven archieven door Corona dit jaar minder als gebruikelijk.In 2021 hebben we circa 12 meter aan archieven en collecties ontvangen. Onder andere het fotoarchief van het architectenbureau Van Hoogevest en 10 foto’s van Conny Meslier van de brand in de Elleboogkerk in 2007.

In 2021 heeft AE 2 Exposities gehouden:  ‘Nou gaan we Ploeghen!’ (16 oktober 2020 t/m maart 2021) verlengd tot en met eind juni 2021 en ’Van Werk- tot broedplaats. Wonen en werken in het Eemkwartier.’  Van 3 t/m 9 mei 2021 was de documentaire Amersfoort 40-45 online te zien. De 40-minuten durende documentaire werd gemaakt door de Amersfoortse producent Reda van de Putten. In deze historische co-productie leverde Archief Eemland bewegend beeld, archiefstukken en foto’s en deed research. Vanwege grote belangstelling werd Amersfoort 40-45 later dit jaar herhaald in ICOON theater en in theater de Lieve Vrouw in Amersfoort. In 2022 volgt een reprise.De Amersfoortse regisseur Menno Wiegeraad maakte in 2020 voor ons een filmserie over de Amersfoortse samenleving in coronatijd. Deze 9-delige serie staat op archiefeemland.nl. In 2021 werd daar nog een aflevering bijgevoegd over vaccineren, testen en handhaving. Keti KotiOp 24 november 2021 opende wethouder Cees van Eijk de Route van Verzoening. Op de website routevanverzoening.nl/amersfoort staan verschillende themaroutes die door de stad gaan. Archief Eemland bedacht en maakte de route.

Voor circa 480 initiatieven en verbouwplannen voor monumenten en panden in beschermde stadsgezichten werd door het Team monumentenzorg (afdeling Stad & Ontwikkeling) advies uitgebracht en vooroverleg gevoerd. Dit variërend van adviezen voor toepassing van isolatiemaatregelen tot totale verbouwingen of restauraties van monumenten. Vergunningplichtige initiatieven werden op basis van deze adviezen beoordeeld in de Omgevingsvergunningprocedure door de onafhankelijke Erfgoedcommissie (onderdeel van de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit). Monumentenzorg vervult voor deze commissie de rol als ambtelijk secretaris, adviseur en plantoelichter. Ruimtelijke initiatieven werden -voorafgaand daaraan- in een vroeg stadium van de procedure eerst via de nieuwe Omgevingstafel integraal besproken met initiatiefnemers. Vanwege Corona moest een groot deel van deze werkzaamheden en de afstemming met aanvragers digitaal plaatsvinden. Voor herstelwerkzaamheden aan monumentale onderdelen van gemeentelijke Monumenten en Beeldbepalende panden is een gemeentelijke subsidieregeling van kracht (jaarbudget ca. 70.000 Euro) Dit stimuleert eigenaren om monumentale waarden in stand te houden en voorziet in een behoefte. In 2021 was het budget reeds in juli volledig besteed. Op 12 september 2021 –tijdens de Open Monumentendagen- droeg de Stichting Open Oog een schenking voor beeldhouwwerk aan de OLV-toren over aan het college. Ook bij het naastgelegen Kapelhuis werd, op particulier initiatief, een plaquette geplaatst (22 februari 2022) die herinnert aan de bijzondere historie van dit monument, waar tussen 1960 en 1990 de meest toonaangevende galerie voor toegepaste kunsten in Nederland was gevestigd.

Actuele ontwikkelings- en herbestemmingsopgaven zijn onder meer: Kloostercomplex Zuidsingel, Militair Hospitaal Hogeweg, Flakt-gebouw, Klooster Onze lieve Vrouw ter Eem, Mgr. Blom Stichting, huis Randenbroek, GGD-gebouw, Rietveldpaviljoen Zonnehof, Industrieel Erfgoed langs de Eem, Wagenwerkplaatsterrein en Elleboogkerk.Monumentenzorg stelde hiervoor Cultuurhistorische analyses, kaders en inspiratiedocumenten op en participeerde in selectieprocessen en projectgroepen. De Watertoren aan de Utrechtseweg werd in 2021 succesvol herbestemd en getransformeerd, met behoud van alle karakteristieke onderdelen en het waterreservoir.Speciale aandacht is er voor her- en nevenbestemming van religieus erfgoed. Bij de Franciscus Xaveriuskerk, de Ansfriduskerk, de H. Kruiskerk en de St. Josephkerk spelen actuele opgaves op het gebied van her- of nevenbestemming.

De gemeenteraad stelde op 13 juli 2021 het nieuwe zonnepanelenbeleid voor de historische binnenstad vast, na een zorgvuldig onderzoeks- en participatieproces. Daarmee zijn de mogelijkheden voor zonnepanelen in de binnenstad verruimd. Op de webpagina www.amersfoort.nl/duurzaamerfgoed is de informatie voor eigenaren over de mogelijkheden voor zonnepanelen en andere verduurzamingsmaatregelen voor erfgoed  bijeengebracht. In vervolg daarop wordt voor 2022 een fysieke informatiemarkt voorbereid.Bij vrijwel alle (ver)bouwplannen rond erfgoed vormde verduurzaming in 2021 een belangrijk onderdeel en aandachtspunt. Monumentenzorg adviseert hierbij. Ook diverse waardevolle complexen in eigendom van woningbouwcorporaties werden verduurzaamd op basis van maatwerk-erfgoedadviezen, waaronder het complex Celzusterenstraat e.o. in de binnenstad.

Als gevolg van de coronamaatregelen waren de  publieksgerichte activiteiten in 2021 beperkt. De Open Monumentendagen konden wel, in aangepast vorm, doorgang vinden. Ook werd op digitale wijze (via webinars) bijgedragen aan  kennisoverdracht aan bv de Waterlijn, de Erfgoedacademie en andere erfgoedorganisaties.

De corona-pandemie is van invloed op de financiële weerbaarheid van de culturele basisinstellingen. Met behulp van extra Rijksmiddelen in 2021 zijn de basisinstellingen financieel geholpen. De komende jaren zal verder worden gebouwd aan een sterke basis, om een volwaardige rol te spelen in de groeiende stad.

De doorontwikkeling van het museale veld is iets van lange adem. Daarbij wordt gewerkt aan twee sporen; planontwikkeling van Flehite tot Stadmuseum Amersfoort NL en een duurzame invulling van het Rietveldpaviljoen. Deze ontwikkellijnen krijgen steeds meer vorm en worden in samenhang ontwikkeld.

De corona-pandemie heeft een impuls gegeven aan de regionale samenwerking binnen de Stedelijke Regio Utrecht. Vanuit de sterke basis die afgelopen jaren is opgebouwd, is gewerkt aan diverse initiatieven zoals het regionale innovatiefonds, waarbij vernieuwende initiatieven financieel worden ondersteund.

Er is een onderzoek uitgevoerd waarvoor 40 organisatoren in de stad zijn geïnterviewd. Om enerzijds te horen welke impact de pandemie gehad heeft en anderzijds in welke mate organisaties aandacht geven aan de coalitie thema’s duurzaamheid, inclusie en toegankelijkheid. Opgehaalde informatie wordt door de aangetrokken adviseur/ beleidsmedewerker evenementen meegenomen in de herijking van de Nota Evenementenbeleid. In het kader van de herijking is een begeleidingstraject gestart voor vier evenementenorganisatoren om ambities en acties om te verduurzamen in kaart te brengen. Met als eerste stap een concrete actie voor het evenementenseizoen 2022. In Q1 2022 worden resultaten gedeeld en starten we met de werving van een 2e groep van vier organisatoren. Met de werksessies Diversiteit & Inclusie is de nut versus noodzaak om inclusiever te werken benadrukt, konden vragen gesteld worden aan experts en kreeg men praktische handreikingen. Met de organisatie van twee (online)bijeenkomsten, een ‘behind the scenes’ tour bij Serious Request en een snelle en toegankelijke dienstverlening, is er nauw contact onderhouden met evenementenpartners in de stad. Om ervaren uitdagingen rondom coronamaatregelen bespreekbaar te maken, een luisterend oor te bieden en advies te geven.